Agata Pyzik

Biedni, ale sexy

Zderzenia kulturowe na wschodzie i zachodzie Europy

cena okładkowa 46 zł

Mur berliński upadł 28 lat temu, jednak Europa nadal pozostaje podzielona. Cokolwiek wydarzyło się po roku 1989, Zachód pozostał Zachodem, a Wschód Wschodem. Pasażerowie tanich linii lotniczych kursują w obu kierunkach w jasno określonym celu: Wschód to doskonałe miejsce, by zorganizować wieczór kawalerski, Zachód – by znaleźć pracę. Otaczają nas karykatury: polski hydraulik straszy ze stron zachodnich tabloidów, opiniotwórcze miesięczniki roztaczają widmo „nowej zimnej wojny”, magazyny lajfstajlowe zaś poszukują „drugiego Berlina” dla hipsterów. Agata Pyzik występuje przeciwko takim stereotypom, przypatruje się przeszłości i współczesności, aby odkryć sekretną historię Europy Wschodniej oraz jej bolesnych związków z Zachodem. Masowa emigracja i kapitalizm, postpunk i obsesyjne zainteresowanie blokiem wschodnim wywiedzione z twórczości Davida Bowiego, orientalizm i „samokolonizacja”, potencjał wolnościowy socrealizmu, szanse na stworzenie nowego, niezachodniego modelu nowoczesności, a także pozycja Europy Wschodniej we współczesnych trendach wskrzeszania „idei komunizmu” – wszystkie te zjawiska (i wiele innych) pojawiają się w tej książce w całej złożoności. W ich opisie autorka rezygnuje zarówno ze łzawej nostalgii za „starymi, dobrymi czasami”, jak również z rozpaczliwego pragnienia, by stać się „takim jak Zachód”. Tym samym odświeża ideę wciąż możliwej Innej Europy.

* * *

Olga Drenda
Agata Pyzik patrzy na nasz kawałek świata przez rzadko używane okulary. Opowiada o często toksycznych, pobłąkanych wzajemnych zauroczeniach pomiędzy wschodnią i zachodnią Europą i o tym, jakie tworzą na swój temat straszliwe baśnie i uwodzicielskie fantazje, wreszcie – zachęca do zastanowienia się, czy i jak można wyrwać się z tego błędnego koła. Jest tu David Bowie i Izabela Trojanowska, soc­realizm i transformacja ustrojowa, punki, proletariusze i poeci. Świeży i potrzebny głos: nieczęsto tak na siebie patrzymy.

Sukhdev Sandhu, „The Guardian”
Być może Pyzik nie powinna porywać się na tak wiele tematów. Polskie kompleksy martyrologiczne, realizm socjalistyczny, dawny blok wschodni widziany z perspektywy postkolonialnej, czego tutaj nie ma! W Biednych, ale sexy kolejne pomysły interpretacyjne skrzą się jeden obok drugiego, książka biegnie od tematu do tematu z energią rojowiska, co jest przyjemnym antidotum na elegancką tęsknotę, jaką można zazwyczaj znaleźć w tekstach o Europie Wschodniej. Tutaj znajdziemy intensywność i paląca konieczność, która doskonale współbrzmi z przekonaniem autorki, że polska kultura przed 1989 rokiem odznaczała się wzniosłością: „U nas też funkcjonowała kultura masowa – pisze – ale nie było zgody na chłam”.

Chris Bohn (Biba Kopf), legendarny brytyjski dziennikarz muzyczny i były naczelny magazynu „The Wire”
Co innego ma zrobić biedna dziewczyna, kiedy na jej oczach zderzają się światy? Może jedynie słuchać posępnych kapel rockandrollowych i tańczyć niepewnie nad historyczną przepaścią pozostawioną przez mur berliński. Urodzona w Polsce w latach osiemdziesiątych Agata Pyzik zapewne pamięta mgliście jedynie końcowkę ery komunizmu. Jednak obserwując kolejne fale ostalgii (nostalgii za socjalizmem), rozlewające się szeroko po obszarze byłego NRD i innych krajów Układu Warszawskiego, Pyzik czuła, że musi przeprowadzić śledztwo. Dlaczego wśród rosnącej liczby wschodnich Europejczyków zapanowała tęsknota za stabilizacją, jaką gwarantował ZSRR? Misja autorki rozpoczęła się od zdezorientowanego lekceważenia dla łzawego sentymentalizmu, zniekształcającego pamięć o tym, jak naprawdę wyglądało życie w komunizmie; jednak jej poszukiwania doprowadziły do odkrycia znacznie bardziej skomplikowanego portretu.
Biedni, ale sexy to wspaniały przelot przez dwadzieścia kilka lat wymiany kulturowej między Wschodem i Zachodem, opierającej się na aroganckim założeniu Zachodu, że wszyscy pragną stać się częścią jego systemu wartości. Obserwując te wszystkie krzyżujące się prądy pożądania, zazdrości i zranionej dumy, Pyzik odnalazła wśród komunistycznych ruin wiele powodów do dumy, a patrząc wstecz, odkryła sporo wspanialej muzyki punkowej, sztuki, mody i filozoficznych alternatyw dla zachodniego „pędu naprzód”.